Çarli Çaplinin ABŞ-dan qovulmasının səbəbləri

Çarli Çaplin, lal kinonun ən məşhur simalarından biri, ən yaxşı filmlərini ABŞ-da çəkmişdir. Lakin, o, heç zaman amerikalı vətəndaşlığı əldə etməmiş və 40 il Amerikada yaşadıqdan sonra faktiki olaraq ölkədən qovulmuşdu. Bu qəribə halın səbəbi isə onun kommunist ideyalara simpatiyası və siyasi satiraları idi. Çaplin, filmlərində həm Hitleri, həm Stalini, həm də ABŞ hökumətini qəzəbləndirərək ciddi təqibə məruz qalmışdı.

1910-1912-ci illərdə Karno truppasının bir üzvü olaraq ABŞ-a gəldikdən sonra, gənc Çarli Çaplin burada öz gələcəyini görərək Amerika həyatına qədəm qoydu. O, kinematoqrafiyada böyük uğurlar qazansa da, bir müddət bəzən kirayə evlərdə, bəzən isə mehmanxanalarda yaşadı. Yalnız 1922-ci ildə özünə Baverli-Hillsdə böyük bir ev tikmişdi. O dövrdə Çaplin, "First National" ilə imzaladığı müqavilə ilə dünyanın ən bahalı aktyoru olmuşdu və ona 20 illik parlaq bir karyera və böyük bir məşhurluq gözləyirdi.

Amma 1938-ci ildə başlayan İkinci Dünya Müharibəsinin təsiri altında, Çarli Çaplin "Böyük Diktator" filmini hazırlamağa başladı. Filmin ideyasının arxasında, Çaplinin məşhur "Avara" obrazı ilə Hitler arasında olan bənzərlik dayanırdı. Çaplinin satirik yanaşması, xüsusilə Amerika və Almaniya arasında olan diplomatik gərginlik dövründə, böyük mübahisələrə səbəb oldu. Film ABŞ-da prokata çıxanda, bir çox izləyici ondan narazı qalaraq kinozalarda etiraz etməyə başladı. Həmçinin, Çaplinin bu filmdəki açıq tənqidi və satirası onu ciddi təhlükələrə düçar etdi.

Bu film həmçinin ABŞ hökumətinin onu kommunistlərlə əlaqələndirməsinə və casus kimi təqdim etməsinə səbəb oldu. "Daily News" qəzeti, Çaplinin tamaşaçıları kommunist ideyalara təşviq etdiyini yazmışdı. Çaplinin fəaliyyətləri artıq FTB və digər orqanların diqqətini çəkmişdi. 1942-ci ildə Çaplin, ABŞ hökumətinə qarşı açıq tənqidləri ilə daha da təqibə məruz qaldı. "Mesye Verdu" kimi filmləri, həmçinin onun həyatına dair ictimai mühakimələr, onun kommunistliklə əlaqələndirilməsinə səbəb oldu.

1952-ci ildə, Çarli Çaplinin Londonda "Limelight" filminin dünya premyerası ərəfəsində, ABŞ ona viza vermədi və onu ölkədən qovdu. O, həyatının qalan hissəsini İsveçrədə keçirərək, mükafatlar qazanmağa davam etdi, 1972-ci ildə fəxri "Oskar" və 1975-ci ildə Britaniya Kraliçası tərəfindən cəngavərlik ordeni ilə təltif olundu.

Çaplinin mübarizəsi yalnız şəxsi həyatı ilə bağlı deyildi. O, həm də Makkartizm hərəkatının təzyiqləri altında olan tək aktyor deyildi. O dövrün siyasəti, sadəcə Çaplinin deyil, bir çox tanınmış şəxsin həyatını dəyişdirdi. Onun son sözlərindən biri, bəşəriyyətin texnologiya və rifahdan daha çox mərhəmətə ehtiyacı olduğunu vurğuladı: "Bolluq yaradan maşınlar bizi yoxsul etdi, amma biz insanlığa möhtac olduğumuz qədər texnologiyaya möhtac deyilik."